آزادی اندیشه و بیان در قاموس قانون اساسی

تهران- ایرنا- آزادی اندیشه و بیان مبنایی برای تشکیل نظام های مردم سالار به شمار می رود و در اصول و فصول متعدد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به شکلی شفاف تبیین شده؛ اصلی مهم که عرصه را برای فعالیت های قانونمند مطبوعات، نشریات و همچنین پذیرش آرای سیاسی و عقاید دینی-مذهبی فراهم ساخته است.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، آزادی بیان، عقیده و اندیشه از اصلی ترین مولفه های حقوق بشر در جوامع به شمار می روند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در طول تاریخ نیز بسیاری از اعتراض، نقد و درگیری های میان افراد با ساختار و نظام های حکومتی با هدف رسیدن به آزادی فکر و اندیشه صورت گرفته است.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز با آگاهی از کارکردهای آزادی اندیشه و بیان در توسعه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه و همچنین رشد فردی و جمعی این مقوله را به رسمیت شناخته است و در اصولی چون اصل دوم، سوم، هشتم، نهم، بیست و چهارم و یکصد و هفتاد و پنجم به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به آن اشاره کرده است.
به طور حتم افراد در جوامعی که احساس آزادی در آن جریان داشته باشند از سلامت روان و امنیت فکری بیشتری برخوردار خواهند بود. اندیشه های آزاد، از جامعه ای راکد و خموده جامعه ای پویا و سیال خواهد می سازد که در هر لحظه ای به سوی آگاهی، پیشرفت و توسعه حرکت می کند. در این میان اما آزادی بیان در شرایطی محقق می شود که امنیت و عدالت موجود در جوامع را به مخاطره نیاندازد.
در آستانه برگزاری نشست علمی «آزادی فکر و بیان در پرتو انقلاب اسلامی» در روزهای آینده، گروه پژوهش های خبری ایرنا با «هوشنگ پوربابایی» حقوقدان در باره آزادی فکر و بیان در حقوق داخلی و قانون اساسی جمهوری اسلامی به گفت وگو نشست.

** آزادی فکر و بیان؛ ویژگی جوامع مردم سالار
پذیرفتن اندیشه و خواست مردم در چارچوب قوانین و احکام دینی از ویژگی های جوامعی است که بر پایه مردم سالاری دینی شکل گرفته اند. رای و نظر مردم در این گونه جوامع و در بزنگاه هایی چون انتخابات بسیار تعیین کننده است. در این زمینه پوربابایی به پژوهشگر ایرنا گفت: یکی از ویژگی های حکومت های جمهوری خواه یا حکومت هایی که بر مبنای دموکراسی یا مردم سالاری تاسیس می شوند؛ آزادی فکر، اندیشه و تبادل افکار است و در مکاتب سیاسی نیز هر اندیشه، فکر و عقیده ای قابل احترام تلقی می شود.
به گفته وی، در شرایط کنونی ما در کنار مباحث سیاسی دارای تفکرات دینی هستیم که به علم، عقیده، فکر، نوشته و پندار توجه ویژه ای داشته است. در آیات متعدد قرآن کریم خداوند به قلم، به نوشته و عقاید احترام ویژه ای گذاشته است. همانجا که قرآن کریم می فرماید: «ن وَالْقَلَمِ وَمَا یَسْطُرُونَ». از این رو نظام های سیاسی خود را نیز بر مبنای آزادی افکار و آزادی پندار بنیاد گذاشته ایم.

** قانون اساسی ایران؛ حامی آزادی بیان
قانون اساسی ایران برای انسان به عنوان موجودی دارای اختیار و انتخاب، حقوقی را قائل شده که به وی امکان آزاد اندیشیدن را داده است. پوربابایی در ادامه به قوانین موجود در این باره اشاره کرد و گفت: تدوین قوانین مدون جمهوری اسلامی به عنوان قانون مادر، یکی از ویژگی های بنیادی انقلاب اسلامی ایران است که اشاره به اندیشه و آزادی بیان در مقدمه آن، آینه تمام نمایی از مردم سالاری به شمار می رود.
وی ادامه داد: بنابر اصل 24 قانون اساسی که به عنوان اصل آزادی بیان تدوین و بخشی از حقوق ملت نیز شمرده می شود؛ نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزاد گذاشته شده اند. در این اصل به صراحت آورده شده که آزادی بیان در همه نشریات وجود دارد مشروط بر اینکه دو عنصر را زیر پا نگذارد؛ یکی اینکه به مبنای اسلام خللی وارد نسازد و دیگری اینکه حقوق عمومی در اثر این آزادی بیان تضییع نشود.
پوربابایی تاکید کرد: حتی در اصل 23 قانون اساسی نیز در تکمیل آزادی بیان، تفتیش هر عقیده ای ممنوع اعلام شده و هیچکس را به صراحت نمی توان به دلیل داشتن عقیده خاص مورد مواخذه و تعرض قرار داد. این دو اصل به عنوان مهمترین اصول قانون اساسی به شمار می روند که مستقیم به آزادی بیان اشاره کرده اند.
این در حالی است که در بیانات مقامات حکومتی و دینی نیز به صراحت در خبرها و اقوال مختلف آزادی بیان را مشاهده می کنیم. از مقام معظم رهبری تا ریاست جمهوری یا حتی مطبوعات بسیاری از مسائل چه به شیوه انتقادی و چه به شیوه اعتراضی مطرح می شود که مورد موافقت جامعه نیز قرار می گیرد.

** مصلحت های برای آزادی قلم
پوربابایی در ادامه عنوان کرد؛ حقوقدانان در زمینه آزادی اندیشه به ویژه در مطبوعات، استثنائاتی را پیش بینی کرده اند که در همه جای دنیا وجود دارد. برای نمونه آیا می توان پذیرفت زمانی که کشوری در جنگ قرار دارد، مطبوعات آن کشور هر مطلبی را بدون توجه به بار امنیتی آن منتشر کنند؟ یا اینکه آیا نشریه ای که متعلق به کودکان است می تواند هر مطلبی بدون توجه به اقتضای سن کودکان، به چاپ برساند؟
به گفته وی، آزادی بیان در زمان جنگ و شرایط ویژه در مضیقه قرار خواهد کرد. در این شرایط باید مصلحت را در کنار آزادی بیان لحاظ کرد.
در قانون مطبوعات ایران نیز آزادی بیان وجود دارد مگر اینکه شورای امنیت بر اساس مصوبه ای مستند و مستدل ذکر مطلبی را خلاف امنیت عمومی در نظر گیرد که در آنجا مطبوعات و رسانه ها ملزم به تبعیت از مصوبه شورای امنیت آن هم در راستای اصل 24 قانون اساسی که ممکن است مورد تعرض حقوق عمومی واقع بشود، خواهند بود. در این هنگام مصوبه شورای امنیت نیز نباید به گونه ای باشد که مطبوعات را از اصل بیاندازد. بنابراین، به طور کلی اصل آزادی بیان، اصلی پذیرفته شده در قوانین اساسی ایران و حتی قوانین عادی است.

پژوهشم**9283**3050**
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و پژوهش های خبری ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سياسي آزادي بيان قانون اساسي ايران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۱۳۰۵۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رسانه‌ها و معلمان در پیشگیری از خودکشی نقش مهمی دارند

معاون استاندار ایلام گفت: به دلیل استمرار حضور دانش‌آموزان در مدرسه، برنامه‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به ویژه خودکشی و ارتقای سلامت روانی و اجتماعی در مدرسه اهمیت دارد.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از ایلام، محمدسبحان حسنی در نشست هیئت اندیشه‌ورز با موضوع کاهش آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه خودکشی با تاکید بر اینکه امیدآفرینی و تزریق امید مهم‌ترین نیاز امروز جامعه است چراکه موجب آرامش و تقویت ارزش‌های اجتماعی می‌شود، اظهار کرد: رسانه‌ها و معلمان می‌توانند با ظرافت خاصی در پیشگیری از خودکشی به عنوان یک معضل اجتماعی اثرگذار باشند.

وی افزود: به دلیل استمرار حضور دانش‌آموزان در مدرسه، برنامه‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به ویژه خودکشی و ارتقای سلامت روانی اجتماعی در مدرسه اهمیت دارد.

معاون استاندار ایلام با بیان اینکه فقر و آسیب‌های اجتماعی و نبود آموزش در اقدام به خودکشی بسیار مؤثر است، خاطرنشان کرد: به‌رغم تمام تحقیقات و بررسی‌ها، مردم از دانشگاهیان و صاحب‌نظران و مدیران مرتبط با این حوزه انتظار دارند تا از خودکشی پیشگیری شود.

به گزارش ایمنا، اعضای هیئت اندیشه‌ورز متشکل از محققان و اساتید دانشگاه‌ها در این نشست نظرات و پیشنهادات خود را در خصوص کاهش آسیب‌های اجتماعی ارائه دادند.

کد خبر 751607